Ding 21. Sociale bibliotheekcatalogi

Het hele fenomeen van sociale bibliotheekcatalogi is er eentje waar ik de afgelopen jaren verschillend over gedacht heb. Toen Aquabrowser op de markt kwam en de eerste verrijkte bibliotheekcatalogi  te bekijken waren via het web, was ik er van overtuigd dat het de toekomst was voor alle bibliotheekcatalogi, simpelweg omdat het zoveel toegevoegde waarde had om relaties te (laten) leggen tussen materialen in je catalogus die verder gingen als waar de zoekvaardigheden van je klanten ophielden. Boeken kwamen 'ineens' in beeld doordat gerelateerde titels en trefwoorden getoond werden en niet langer hoefde je uit te leggen waar die trefwoordenlijst voor was en dat je moest nadenken over je zoekvragen.

Beheer versus gebruikersgemak
Aangezien ik het genoegen gehad heb om een bibliotheekautomatiseringsproject te mogen leiden in 1996 weet ik hoeveel aandacht je aan een gestructureerde inhoudelijke beschrijving van je catalogus moet besteden. Maanden heb ik met een projectgroepje besteed aan het nieuwe classificatiesysteem (we gingen met 6 bibliotheken over naar het SISO) en minstens net zo lang over een thesaurus en gecontroleerde trefwoordenlijst om al die vakgebieden eenduidig in de catalogus te krijgen. Allemaal prima geslaagd totdat het werd blootgesteld aan de realiteit en het langzaam verwaterde doordat bibliothecarissen ook mensen zijn en het lastig vinden om eenduidig de logica achter classificatie- en trefwoordensystemen te snappen. Je moet maar net met dezelfde blik er naar kijken en het blijft voor mij nog steeds 1 van de lessen die ik geleerd heb over het grote verschil tussen theorie en praktijk.
Sociale bibliotheekcatalogi halen feitelijk die druk (en noodzaak) van de ketel af. Ipv de focus op eenduidige metadatering door bibliothecarissen, verplaatst Aquabrowser/My Discoveries die focus naar de eindgebruiker toe. Door enerzijds zelf al verbanden te leggen tussen materialen in een catalogus, gebaseerd op fulltext, titel, auteur, uitgever, jaar en (gelukkig nog steeds) trefwoorden maar anderzijds ook die verbanden te laten leggen door die eindgebruikers middels o.a. reviews en beoordelingen. Feitelijk doen daarmee de eindgebruikers meer aan inhoudelijke ontsluiting dan bibliothecarissen :-)

Nuance
Verbanden leggen en daarmee 'discoveries' doen in een catalogus is echter wel voorbehouden aan een specifiek type gebruiker van de catalogus, nl. die gebruiker die ook echt snuffelt door een catalogus en ontdekkingen *wil* doen. Voor een openbare bibliotheek vind ik sociale bibliotheekcatalogi dan ook een excellente ontwikkeling. Daar vindt sowieso al historisch gezien nauwelijks inhoudelijke onderwerpsontsluiting plaats (catalogusrecords worden centraal aangeleverd) terwijl de doelgroep van de OB absoluut geinteresseerd is in het vinden van de juweeltjes in de eigen collectie.

Zie je dat al gebeuren in een hogeschoolbibliotheek?

'Parels voor de zwijnen' zei ik ooit nog tegen Jo Han toen we het over Aquabrowser hadden en of het iets voor ons zou zijn als Mediacentrum. Onze gebruikers komen, enigszins gechargeerd, zo'n beetje met een one-track mind naar het Mediacentrum. Met een specifieke titel of auteur al in de hand of met een rechtstreekse verwijzing door een docent(e) om 'iets' over een onderwerp op te zoeken. Hoe beter de trefwoorden aansluiten bij terminologie uit het curriculum (en boekenlijsten), hoe rechtstreekser we aansluiten op de vraag van onze gebruiker. Wij hebben geen type gebruikers die ontdekkingen willen doen in onze catalogus of die er lekker eventjes bij gaan zitten om te snuffelen in ons aanbod. Laat staan dat ze na het bestuderen van een stapeltje boeken nog een rating of review gaan schrijven in onze catalogus.

Edoch
Onze eindgebruikers moeten we niet hebben voor het sociale bibliotheekcatalogusgebeuren. Ik denk echter wel dat er een paar goede kansen zijn om zowel onze catalogus als website wat 'socialer' te maken. Mbt catalogus zouden docenten wel degelijk zinnige dingen kunnen (moeten?) toevoegen. Korte reviews bijvoorbeeld of aanvullingen en verbeteringen op gebruikte termen in de catalogus zodat ze inderdaad beter aansluiten op waarmee studenten vervolgens worden verwezen naar het Mediacentrum. Mbt de website geldt eigenlijk hetzelfde en ik heb er zelfs al vragen over gehad: waarom kunnen docenten en studenten niet iets aangeven over de kwaliteit van bronnen waarnaar we verwijzen op de site. Of nieuwe relevante (laten) toevoegen? Onze website is natuurlijk feitelijk ook een catalogus geworden de laatste jaren.

Los van het denken in producten als Aquabrowser gaat het vooral om het nadenken over wat je feitelijk wil doen met de mening, expertise en ervaringen van je klanten over datgene wat je aanbiedt. Daar zouden we hoe dan ook een begin mee kunnen maken.