Ding 22. De toekomst is 2.0 (of hadden we dat al lang moeten zijn?)

Er lopen wat interpretaties door elkaar heen als ik lees over bibliotheek 2.0. Een focus op gebruikersparticipatie en klantgerichtheid enerzijds en het aanbieden van nieuwe diensten via nieuwe webtoepassingen anderzijds. Bij de eerste komen vaak de opmerkingen erbij dat bibliotheken dat altijd al hoog in het vaandel hadden staan (en waar doen we dan zo moeilijk over nu?), bij het laatste wordt er veel met een schuin oog gekeken naar collega's in de ICT vakgebieden omdat men technologische gedreven diensten stiekem niet het pakkie an van een bibliotheek vinden. De 23dingen cursussen zijn er niet voor niets gekomen, nietwaar?

Wikipedia geeft bij de uitleg van library 2.0 ook netjes aan dat het hier om beide tegelijk moet gaan. Ja, nieuwe toepassingen via het internet maar met de nadruk op interactie en participatie van gebruikers.

Library 2.0 is a new way of providing library service through new Internet technologies, with emphasis on “user-centered” change and interaction

Nu zou volgens mij elke webtoepassing of technische applicatie de gebruiker en gebruikersgemak op de eerste plaats moeten hebben maar er zijn meer slechte voorbeelden te vinden dan goede voorbeelden. Dat doet echter niets af aan het feit dat het voor bibliotheken een kernachtige verandering is om die transformatie te maken van de poort tot alle kennis rol die men altijd gehad heeft, naar een rol van informatieleverancier die de kennis brengt naar waar de gebruiker ook moge zijn.

Als kind en tiener was ik een grootgebruiker van bibliotheken. Vele honderden uren heb ik doorgebracht in de kleine filiaalbibliotheken in de buurt, snuffelend en lezend door zo'n beetje de gehele collectie en me constant verbaasd over de wereld en omvang van onderwerpen die daar 'zo maar' beschikbaar waren. De bibliothecaresses bepaalden wat er in de kasten stond en stonden prima open voor suggesties: er zijn aardig wat boeken aangeschaft over onderwerpen die ik zelf aandroeg. Het hele idee dat je met alle onderwerpen en vakgebieden aan de slag kon als een soort schatbewaarder die de geheimen van het universum leken te kennen is de hele reden geweest waarom ik zelf naar de bibliotheekopleiding ben gegaan; iets waar ik tot de dag van vandaag geen spijt van heb :)

De eerste uitspraak in het Library 2.0 Manifesto is er echter eentje die ik me ook wel voorhoud:

I will recognize that the universe of information culture is changing fast and that libraries need to respond positively to these changes to provide resources and services that users need and want.

Geen trip meer naar de (prachtige) bibliotheekfilialen waar ik ademloos langs de kasten liep en telkens weer wat nieuws ontdekte. Geen ontzag meer voor de mooie collecties die bibliothecarissen samenstelden (maar waar je als reguliere klant maar weinig over te vertellen had natuurlijk). Het zijn andere tijden geworden waarin je sneller dan welke bibliothecaris ook zelf de informatie kunt vinden en je niet uren hoeft te orienteren op een onderwerp om geschikte literatuur te vinden. Een deel van me betreurt dat immens maar het alternatief biedt zoveel mooie nieuwe mogelijkheden dat ik ook niet terug zou willen naar die goeie ouwe tijd.

Web 2.0 en bibliotheek 2.0 stellen niet meer de informatie en collecties centraal. Het draait om begeleiding, informatie op maat, informatie op de plekken waar gebruikers (online) te vinden en uitwisseling van informatie. Platforms als de Bibliotheek 2.0 Ning brengen collega's bij elkaar zoals dat voorheen natuurlijk ook al gebeurde in vakverenigingen maar ineens kan iedereen laagdrempelig deelnemen. Niemand van ons heeft de wijsheid in pacht maar allemaal samen komen we toch wel een eindje.

Naar de bibliotheek van de toekomst zullen nog steeds mensen komen die een boek willen lezen of lenen. Maar het kenmerk van deze bibliotheek zal niet meer zijn hoe groot/mooi/volledig de collectie is of hoeveel uitleningen deze heeft. De bibliotheek van de toekomst heeft een ander herkenbaar kenmerk gekregen: het is de plek waar mensen werken die de weg kunnen wijzen in het echt oneindige doolhof van informatie en je ook nog kunnen en willen begeleiden in wat je allemaal kunt met die informatie. Het is de oude doelstelling van een bibliotheek maar de echte bibliotheek 2.0 is eigenlijk een bibliothecaris 2.0.